Đọc các bài viết sẽ có những hướng dẫn chi tiết, mô tả, giải thích từng dòng code có tác dụng gì, ra làm sao. Bạn cần ngồi gõ lại giống như vậy để được… thất bại. Thất bại lúc này là điều tốt chứ không phải điều tệ hại.
KACBT cố tình không cung cấp những đoạn code có thể copy & paste được. Chúng tôi dùng hình ảnh để hiển thị mã (code), đôi lúc rất khó đọc, đó là dụng ý chứ không phải công nghệ kém cỏi hoặc cách hướng dẫn lỗi thời, cũ kỹ.
Hình 1. Một trang web khởi đầu, đơn giản nhất
Cách của trẻ em đó là sau khi làm theo, tạo ra được một trang web như trên, bọn nhóc sẽ thử thay đổi, chỉnh sửa cái gì đó trong những dòng 1 đến 29 liệt kê trên hình để quan sát xem có chuyện gì xảy ra khi sửa này nọ. Bạn cũng nên làm như vậy dù bạn là người lớn.
Khi quậy tưng lên, hoay hoay với các đoạn mã làm nên trang web bạn sẽ hiểu vấn đề hơn. Bạn không khác gì một cậu nhóc phá banh chiếc xe nhựa, một bé gái kéo tóc, lột váy búp bê Barbie.
Hình 2. Trẻ em thích tìm tòi, tháo tung đồ chơi, bạn cũng từng như vậy.
Một khi bạn phải tự tay làm, mệt nhọc với các đoạn HTML, não của bạn mới có cơ hội được rèn luyện, các nơ-ron được cố kết với nhau. Từ đó, một thời gian sau đó sẽ giúp cho bạn sáng ý ra, làm được những thứ mà những học sinh từng quanh năm tới lớp học thêm của thầy cô giáo không làm được bởi vì họ đã mất đi khả năng tự học, tự đánh vật với bài tập.
Sự trăn trở của người trưởng thành
Trẻ em tư duy mang tính trực quan, cần đến hình ảnh nhiều hơn so với người lớn. Do vậy, việc nhìn, xem, thấy rồi bắt chước làm theo là một cách học hiệu quả.
Hình 3. Trẻ em sẽ chơi với trang web như này rồi mới viết mã
Trong khi đó, là người lớn, bạn cần phải sử dụng đến khả năng trừu tượng hóa tích lũy được qua bao nhiêu năm đi học. Bạn phải tập đọc hiểu các bài viết toàn chữ, hiểu được nó, thực hành rồi mở rộng vấn đề, nâng cấp lên, gọi là học một biết hai, ba,… hoặc mười.
Hình 4. Với người lớn, bạn cần phải hiểu được hình trên
Nếu bạn làm web mà chỉ như hình bên trái thì còn ở mức rất nghiệp dư. Đến lúc nào đó bạn sẽ phải chuyển sang mức ở hình bên phải.
Tuy học trên trang web KACBT này để làm web chơi là chính, học như một nghề tính sau, bạn vẫn nên đạt mức “tiêu chuẩn công nghiệp“.
CNTT, làm web là lĩnh vực trí tuệ hơn cơ bắp
Bạn từng nghe câu “một trí tuệ minh mẫn trong một cơ thể cường tráng“, và cũng nghe câu “đầu óc ngu si, tứ chi phát triển“. Hai câu trên bạn tin tưởng câu nào có lý hơn?
KACBT không phải là những nhà khoa học để khẳng định câu nào có lý hơn, chỉ thử có một tấm hình sau, bạn xem và cảm nhận:
Hình 5. Hãy xem não cũng là một dạng cơ bắp, vẫn có thể “tập gym” cho não
Điều chúng tôi nhắn nhủ: bạn nên rèn luyện việc làm web mỗi ngày để trở nên thành thạo hơn, tạo ra những trang web đẹp hơn, ấn tượng hơn chứ không phải bàn chuyện cơ bắp hay trí não gì ở đây.
Giao lưu, cọ xát để có cách làm hay hơn, tốt hơn
Trong lĩnh vực thể thao, đi thi đấu giao hữu, cọ xát rất quan trọng để một đội trở nên giỏi hơn. Trong việc học cũng vậy, bạn cũng nên giao lưu với những người đang làm web, người đang học làm web khác.
Hình 6. Cùng ngồi làm chung vài buổi mỗi tháng sẽ tiến bộ đáng kinh ngạc
Một số bạn từng phàn nàn với chúng tôi rằng không tìm ra chỗ để giao lưu vì là ở tỉnh thành nhỏ, ít người biết web là gì.
KACBT cho rằng chỉ là do bạn không thử đứng ra tạo sân chơi, rủ người khác cùng chơi nếu rơi vào trường hợp bạn không tìm thấy sân chơi. Ngày nay, bạn dễ dàng đăng lên group Facebook của địa phương bạn, ít ra cũng sớm lập được nhóm 5-6 người. Đừng có ngại vì bạn mới học không biết gì mà bày đặt. Chẳng ai chê cười người ham học đâu, chỉ có mấy thằng ngu mới tỏ thái độ thôi, bạn mà sợ mấy thằng ngu để rồi chùn bước học tập thì KACBT cũng không biết nói sao.
Nhiều bạn thích học lập trình web nhưng loay hoay mãi như gà mắc tóc, chúng tôi hay nói vui là “không đến được bãi đỗ xe”.
Tình trạng này, anh em KACBT chúng tôi ở đây đều từng vướng phải.
Do đó, KACBT cho rằng không có đúng sai/ phải trái, cứ kể như kể chuyện, liệt kê những gì biết để cho người đọc tự biết nên làm gì sau khi ngấm các bài đọc.
Lập trình chính là giải bài toán/ làm nên sản phẩm
Để tránh khó hiểu, chúng tôi so sánh một người viết code với một người thợ mộc.
Thợ mộc có các mức: học việc, thợ, thợ chính, nghệ nhân.
Tương ứng, lập trình viên có các mức: fresher, junior, senior, expert, guru
Các mức chia trên là tương đối để chỉ từ thấp đến cao chứ không phải quy chuẩn nhất định. Một người vào nghề không phải ai cũng đạt mức cao nhất của nghề, nhưng phải đạt ở mức
Để dễ dàng cho các bạn đọc, hiểu bài học, chúng tôi liệt kê một số quy ước trong bài viết để các bạn khi đọc phân biệt được đâu là mã cần viết, cách gọi tên, từ khóa tra cứu thêm trên Internet.
Đây là quy ước khi học HTML, CSS, JavaScript. Quy ước khi học PHP có bài riêng.
Chúng tôi tự xưng là Khó ăn cát bê tông (viết tắt KACBT).
Ký hiệu: : đây là mẹo/ lời khuyên hữu ích cho bạn : điều cần ghi nhớ nằm lòng : chú ý/ cẩn thận
I. Quy ước chung
1. Tên file, file (tập tin)
Tên file luôn sử dụng chữ thường, không chứa khoảng trắng, nếu muốn dễ đọc ta dùng dấu gạch ngang (dấu trừ trên bàn phím).
Tên file không chứa ký tự tiếng Việt có dấu, không chứa ký tự đặc biệt nào khác dấu trừ kể trên.
Đặt tên file HTML
File luôn được lưu với Encoding là utf-8 (without BOM) để nội dung tiếng Việt hiển thị tốt, không bị mã hóa ra dạng giun dế không thể đọc.
Các bài học nên sử dụng 1 trong 2 trình soạn thảo code được gợi ý tại đây.
2. Quy ước trong nội dung file HTML
Các thẻ HTML không phân biệt chữ HOA, chữ thường. Theo thông lệ chung hiện nay, KACBT gợi ý bạn một số quy ước nên tuân thủ để việc tra cứu, học hỏi nâng cao về sau thuận tiện, dễ dàng.
Trong nội dung một file HTML, các thẻ (tag) đều viết chữ thường. Nếu nội dung tag dài, nên đặt tag mở (opening tag) trên một dòng, nội dung (text) gồm một số dòng khác, tag đóng (closing tag) nằm trên một dòng riêng. Ví dụ:
JavaScript được viết hoa chữ S vì đây gần như là tên riêng, danh từ riêng, hoặc nhãn hiệu. JavaScript được viết tắt là JS.
Thẻ trống (empty tag) thì nên sử dụng tự đóng thẻ:
Các thẻ rỗng (empty tag) nên tự đóng
Tên thẻ, một khoảng trắng rồi đến dấu chém tới (slash) dù không bắt buộc.
Những thẻ rỗng không thể làm theo cách thẻ có nội dung. Nghĩa là:
Thẻ rỗng viết theo kiểu thẻ có nội dung là không hợp lệ!
sẽ được xem là thẻ không hợp lệ (invalid tag).
Ở những bài học đầu tiên, khi CSS chỉ để minh họa cho HTML ta có thể viết trực tiếp CSS vào phần HEAD, bên trong thẻ STYLE.
Những bài học về sau, khi dùng CSS, JS phải tạo file riêng, không viết CSS, JS trực tiếp vào file HTML.
II. Quy ước của KACBT trong bài viết về HTML, CSS, JS
Thẻ (tag): là quy tắc đánh dấu trong HTML để trình duyệt biết cách mà xử lý. Cấu tạo chung của thẻ sẽ gồm <tên-thẻ>Nội dung của thẻ</tên-thẻ>
Thẻ DIV, thẻ P được viết khá đầy đủ
Nếu thẻ thuộc loại không có nội dung, sẽ là <tên thẻ />, minh họa:
Thẻ IMG – chèn ảnh vào nội dung HTML
Khi KACBT viết “hãy tạo một HEAD” (chữ HEAD viết hoa, viết HOA cho dễ đọc chứ không phải là bắt buộc về quy định của W3C khi soạn HTML), bạn cần nhập nội dung:
HÌnh 1. Cách viết một thẻ HTML một cách tổng quát
Tương tự, bạn thấy KACBT viết “hãy tạo một DIV” thì bạn nhập:
Hình 2. Khi nói tạo một DIV
Thay từ HEAD, DIV bằng từ khác như P, SECTION,… bạn đọc thấy trong bài, những từ được viết in HOA 100%.
Mặc dù trong HTML không phân biệt chữ hoa với chữ thường, nhưng khi tạo thẻ, ta nên viết thường toàn bộ như trên.
Diễn giải bằng lời cho một tag đầy đủ:
Lần lượt nhập từ bàn phím:
Dấu bé (dấu <)
Tên thẻ (ví dụ: p, div, title)
Dấu lớn (dấu >)
Nội dung thẻ (text) nếu thẻ có nội dung
Dấu bé (dấu <)
Dấu xuyệt chém tới (dấu / slash)
Tên thẻ (giống 2. ở trên)
Dấu lớn (dấu >)
Minh họa cấu tạo một thẻ HTML
Khi tag không có nội dung text, trông tag như sau:
Tag không có nội dung
Thẻ (tag) và phần tử (element) quan hệ với nhau thế nào?
Khi KACBT viết “tạo một Đoạn văn” hoặc “tạo một Paragraph” hoặc “tạo một P”, bạn phải linh động để hiểu mục đích đều yêu cầu bạn tạo thẻ P.
Trong các bài viết HTML, chúng tôi sử dụng các từ khác nhau để đề cập element như: phần tử, thành phần, nhân tố, đối tượng. Bạn cần linh động nắm bắt!
Khi KACBT viết “tạo Image” hoặc “tạo IMG” hoặc “tạo element hình ảnh” bạn phải ngay lập tức biết rằng đang yêu cầu bạn nhập đoạn mã:
Element đại diện cho một hình ảnh
có một thẻ HTML tên là HTML, nó cũng giống như bạn tên Nguyễn Văn Tên, khi người khác hỏi bạn: bạn tên gì? Bạn đáp: tôi tên Tên. Tức là trong file HTML có tồn tại duy nhất một thẻ:
Thẻ HTML trong file HTML
Trật tự, thứ tự các thuộc tính (attribute) trong một thẻ HTML không quan trọng. Thường thì các thuộc tính quan trọng/ thường dùng/ để nhận diện người ta sẽ cho đứng trước. Ví dụ:
Các dòng 1, 3, 4 trên là tương đương, cho ra cùng một element IMG.
Trong hầu hết các ngôn ngữ lập trình, ngôn ngữ máy tính đều cho phép người viết tạo các ghi chú. HTML cũng không phải là ngoại lệ.
Bạn muốn ghi chú gì (comment) đó, những dòng ghi chú giúp bạn sau này đọc lại hoặc phân tích mã, và ghi chú không xuất hiện cùng nội dung trang web khi người duyệt web xem trang web, chỉ cần tạo một dòng/ vài dòng như bên dưới:
Comment trong HTML, 3 cách trên đều được
Quy ước trong CSS
Một khối CSS có cấu trúc:
Selector theo đúng quy định viết CSS
Dấu sừng trâu mở
Các luật (rule): gồm phần bên trái là property kèm dấu hai chấm, bên phải là giá trị
Dấu sừng trâu đóng
Một khối mã CSS (block of CSS code)
Để tránh việc sai sót, ngay khi viết bạn nhập selector xong, nhập dấu sừng trâu mở, dấu sừng trâu đóng rồi lùi con trỏ lại giữa hai dấu sừng trâu, bấm phím Enter để nhập các rule.
Viết lần lượt các khối CSS theo trình tự xuất hiện của các element trong HTML.
Ghi chú (comment) trong CSS được bắt đầu với dấu chém tới (slash), tiếp theo là dấu hoa thị/ dấu sao (asterisk), nội dung ghi chú, và đóng bằng dấu hoa thị, rồi đến dấu chém. Minh họa:
Ghi chú trong CSS
Quy ước trong JavaScript
JavaScript là ngôn ngữ phân biện chữ HOA, chữ thường. Do đó, không được tự tiện viết theo ý bạn mà phải viết giống đoạn mã minh họa vì có khi chỉ sai 1 ký tự mà toàn bộ đoạn mã bị đổ vỡ.
File JavaScript đặt trong thư mục js ngang cấp với file HTML bạn đang sử dụng để khi dùng, sử dụng đường dẫn tương đối tham khảo đến file.
Đặt các file JavaScript (tức file .js) trong thẻ SCRIPT trước thẻ BODY đóng. Trông như sau:
Vị trí đặt thẻ SCRIPT gọi file JavaScript vào HTML
Ghi chú trong JavaScript: nếu comment ngay trong dòng mã đang viết, hãy sử dụng hai dấu slash liên tục rồi đến nội dung ghi chú.
Nếu comment là một đoạn, sử dụng lần lượt dấu slash, dấu hoa thị, nội dung comment, dấu hoa thị, dấu slash giống với ghi chú CSS đã đề cập bên trên (xem hình có số 2 trong vòng tròn màu đỏ).
Một số khái niệm căn bản
Thư mục (directory/ folder trong lĩnh vực máy tính): khái niệm quen thuộc cho mọi người dùng máy tính trên mọi hệ điều hành. Nó là một tên đại diện để nhóm các tập tin lại với nhau, khi xóa thư mục, đồng nghĩa với các thư mục, tập tin bên trong nó cũng bị xóa.
Đường dẫn (path): để chỉ vị trí của một thư mục hoặc một tập tin (file) cần chỉ định. Nhà cửa có địa chỉ, một thư mục/ tập tin đối với hệ điều hành cũng có một đường dẫn để chỉ định nó. Trong hệ điều hành Windows, ký tự phân cách các thư mục là dấu slash ngược (dấu \). Trong khi học HTML, bạn sử dụng dấu slash xuôi (dấu /) để viết.
Phần mở rộng của file (file extension): trong khi học HTML bạn sẽ luôn thấy file có phần mở rộng, còn gọi là đuôi, hoặc chấm. Ví dụ: .html, .png, .jpg, .js, .css. Các đuôi file nên dùng chữ thường để tránh rắc rối khi xuất bản trang web của bạn lên hosting, gây lỗi. Nguyên nhân lỗi là do Windows không phân biệt chữ HOA, chữ thường trong tên file, phần mở rộng, nhưng hệ điều hành khác phân biệt chữ HOA, chữ thường.
Mong muốn giúp bạn tự tay làm được một trang web theo cách dân ngoại đạo CNTT. Chúng tôi – Khó Ăn Cát Bê Tông (KACBT) viết loạt bài chỉ dần cách làm khá “tà đạo”.
Bạn tránh né, thoát khỏi sa đà vào những thứ rối rắm, mệt mỏi.
Biểu tượng HTML5
Bạn sẽ thoát được cảm giác “Ủa, CNTT khô khan, khó khăn kiểu này mà vẫn được nhiều người thích sao?“.
Bạn chỉ cần đặt niềm tin vào KACBT, tin tưởng bản thân, thích thử cái gì đó mới & không khó lắm.
Nếu có thêm một chút chăm chỉ, cẩn thận, bạn sẽ có một trang web (hoặc một chùm trang web có mối liên quan = website) sau một thời gian không dài, tương đương một khóa học làm bánh, nấu ăn cơ bản.
Sửa dòng 5 “Vùng đất thực hành web” để phản ánh chủ đề trang web bạn làm ngày hôm đó.
Xóa các dòng 8 đến 11, chỉ để lại dòng trống ở dòng 8 để nhập nội dung mới.
Dòng 12, 13 giờ đây đã trở thành dòng 9, 10.
Đây là kết quả:
Mẫu đơn giản nhất để tạo 1 trang web bất kỳ
Giải thích những gì vừa xảy ra
File bai1.html vừa tạo được gọi là file HTML (HyperText Markup Language). HTML chính là “quả tim, khối óc, khung xương” của mọi trang web trên thế giới này.
Có lúc, bạn đọc đâu đó thấy “ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản”, “mã HTML”, “code HTML” cũng chính là HTML đang nói.
Từ nay trở đi, KACBT viết kèm từ tiếng Anh bên cạnh các câu chữ tiếng Việt hoặc chỉ dùng tiếng Anh vì không biết chuyển ngữ sang tiếng Việt thế nào.
Đây không phải xính tiếng Anh, chỉ vì công nghệ Web, ngôn ngữ HTML ban đầu do một người Anh sáng tạo ra, dùng tiếng Anh mô tả. Tài liệu, ngôn ngữ của khoa học tin học, công nghệ thông tin trên thế giới này phần lớn xuất bản bằng tiếng Anh.
Dù tiếng Anh không phải là tiếng mẹ đẻ , một số nước cũng không xem tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 2, không là ngoại ngữ mà tiếng Anh được dạy như các môn Toán, Lý, Hóa.
Chúng ta cứ vậy học, đòi hỏi sự “thuần Việt” sẽ khó khăn, vô lý, nhiều lúc không thực tế. Hơn nữa, tiếng Anh ngày nay không còn được xem là ngoại ngữ, mà là thứ tiếng ai cũng biết ít nhiều.
Có lẽ bạn đã học tiếng Anh nhiều năm, không giỏi vẫn đọc được chút ít, đâu khó khăn gì phải không nào?
Cách viết các cụm từ tiếng Anh có hai mục đích:
Giúp bạn tra cứu Google dễ dàng hơn khi cần tham khảo.
Giúp bạn quen với việc hiểu thuật ngữ tiếng Anh, dẹp bỏ được việc ngại đọc tiếng Anh.
Bạn cần quay trở về với Hình 1 bên trên, hình có đánh số dòng 1 đến 13, nhớ nhập nội dung đó đặt trên trình soạn thảo bên cạnh cửa sổ bài viết này đọc để dễ đối chiếu, hiểu bài.
Dòng 1: gọi là dòng DOCTYPE (Document Type Declaration) báo cho trình duyệt biết cần phải phân giải tài liệu HTML dưới theo dạng nào, phiên bản bao nhiêu.
Hiện tại, ngôn ngữ HTML đang ở phiên bản 5 (HTML version 5), còn được đề cập như là HTML5 (số 5 thường hay được viết dính liền, viết rời cũng không sao nhưng viết dính liền HTML5 phổ biến hơn).
Vậy, dòng 1 này luôn là vậy ở mọi file HTML. Bất kỳ trang web nào khi bạn mở ra thấy không giống vậy nghĩa là nó ở phiên bản cũ hơn, được làm từ cách đây ít nhất 5 năm.
Dòng 2: thẻ HTML mở (opening tag) này là thẻ dùng bao quát cho mọi tài liệu/ file HTML.
Dòng 3: thẻ HEAD mở, dùng để khai báo liên quan đến phần Header trong giao thức HTTP truyền trang web. Các tag trong phần HEAD này thường không xuất hiện trên màn hình hiển thị nội trang web, ngoại trừ thẻ TITLE làm nên tiêu đề hiện lên tab cửa sổ trình duyệt.
Dòng 4: thẻ META, báo cho trình duyệt biết tài liệu HTML được mã hóa dạng Unicode UTF-8. Nếu file của bạn có nội dung không phải tiếng Anh, luôn có dòng này để font chữ hiển đúng. Thẻ này là thẻ rỗng (empty tag) nên không có thẻ đóng, nên áp dụng tự đóng (self-closing).
Dòng 5: phần tử (element) TITLE để đặt tiêu đề cửa sổ tab của trình duyệt. Thẻ này cũng giúp cho việc máy kiếm như Google, Bing dễ tìm thấy trang web trên Internet. Title cần phản ánh chủ đề chính nội dung trang web.
Dòng 6: thẻ HEAD đóng của thẻ HEAD mở ở dòng 3.
Dòng 7: thẻ BODY, tức là phần thân của tài liệu HTML, nó cũng chính là phần mở đầu cho phần nội dung chính của trang web. Các bố cục, văn bản, hình ảnh hiển thị trên trang web đều là các thẻ khác nằm bên trong body.
Dòng 8: phần tử H1, thể hiện dòng chữ to, đại diện cho tiêu đề cấp 1 của tài liệu. Ta cứ hình dung một tài liệu có cấu trúc thì H1 là cấp nội dung lớn nhất, bao quát nhất.
Dòng 9: phần tử P, tạo ra một đoạn văn (paragraph) trên trang web.
Dòng 10, 11: phần tử P, tạo ra một đoan văn khác trên trang web.
Dòng 12: thẻ BODY đóng cho thẻ BODY mở dòng 7.
Dòng 13: thẻ HTML đóng, đóng cho thẻ HTML mở dòng 2, chính thức đóng lại tài liệu HTML.
Những điểm cần nắm vững, học thuộc lòng
Thẻ (tag) và phần tử (element) giống/ khác nhau thế nào? Xem giải thích.
Xét theo kía cạnh cấu trúc mở/ đóng thì thẻ được chia làm hai nhóm:
Nhóm thẻ có nội dung (container tag): phần lớn các thẻ thuộc nhóm này. Tức là có thẻ mở, rồi đến nội dung của thẻ, sau đó thẻ đóng.
Nhóm thẻ không có nội dung/ thẻ rỗng (empty tag): ít thẻ, bạn có thể nhớ danh sách thẻ sau: AREA, BASE, BR, COL, EMBED, HR, IMG, INPUT, LINK, META, PARAM, SOURCE, TRACK, WBR
Từ đặc tính trên, dễ dàng nhận thấy thẻ có nội dung có thể chứa một/ nhiều thẻ có nội dung khác và/ hoặc thẻ không có nội dung bên trong nó. Trong khi đó, thẻ không có nội dung thì không thể chứa bất cứ cái gì trong nó.
Đứng ở góc độ xây dựng bố cục các khối cấu trúc giao diện trên trang web, các phần tử (element) sẽ rơi vào 3 nhóm:
Phần tử dạng khối (block-level element): mỗi phần tử tạo ra một khối hình chữ nhật, mặc định chiếm trọn không gian chiều ngang của màn hình mà không cho phép phần tử nào khác nằm cạnh nó bên trái hoặc bên phải. Việc chiếm không gian không đồng nghĩa với độ rộng của khối, khối có thể nhỏ hơn nhiều so với chiều ngang của khối cha mẹ.
Phần tử trong dòng (inline-level element): các phần tử nằm cùng một dòng cạnh nhau trên màn hình, nếu chưa canh chỉnh CSS, các phần tử sẽ nằm liền sát nhau. Các khối này không có chiều rộng và chiều cao của riêng nó mà phụ thuộc vào khối cha mẹ và phần tử con của nó.
Phần tử khối trong dòng (inline-block element): các phần từ này được phép nằm cạnh nhau nhưng chúng là khối riêng biệt, có thể chỉnh chiều rộng và chiều cao khối.
Minh họa bên dưới giúp hình dung rõ hơn về phần tử dạng block, inline hoặc inline-block:
Các kiểu hiên thị (display) của một phần tử (element)
Chưa cần biết CSS là gì, chỉ cần biết dùng CSS để “làm đẹp” các element khi hiện lên màn hình.
Ta cứ hình dung các element là những khối hình chữ nhật (dài, ngắn khác nhau) được thể hiển thị với khung viền, màu nền, có chứa hình, chữ bên trong, hoặc khối vô hình. Hoặc nếu khối có kiểu display là inline sẽ hơi giống chữ nhật nhưng bị răng cưa trồi sụt ở 2 cạnh bên.
Làm cho trang web chạy trên môi trường hơi giống như khi xuất bản
Phần này lẽ ra KACBT để cho bạn tự mày mò làm nhưng sẽ có người chưa từng học tin học căn bản, sử dụng máy tính một cách rất bản năng nên việc cài đặt sẽ khó khăn.
Nếu bạn đã đọc bài Đồ nghề và đã cài đặt thành công mọi thứ, dừng ở đây. Còn vẫn khá ABC, cứ đọc và lần lượt làm theo.
Tải file ở dòng giữa để phiên bản không quá mới, không quá cũ, đủ hợp thời.
Cài đặt XAMPP bằng cách nhấp đúp file đã tải về.
Chạy XAMPP lên bằng cách vào Menu của Windows hoặc thanh tìm kiếm.
Kết quả sau khi cài thành công XAMPP, mở bảng điều khiển:
Bảng điều khiển XAMPP
Giờ đây, bạn chỉ cần mở Notepad++ lên, gõ như sau:
Nội dung trang web Xin chào
Bấm nút Save, tìm đến D:\xampp\htdocs, nhập tên file xinchao.html như minh họa:
Đặt tên file là xinchao.html
Mở trình duyệt web lên, gõ vào thanh địa chỉ, như minh hoạ:
Chỗ có localhost/xinchao.html chính là thanh địa chỉ (address bar)
Cứ trước mỗi buổi học web, bạn lần lượt làm:
Mở XAMPP Control lên, bấm nút Start ở dòng có chữ Apache như đã minh hoạ ở phần trên.
Mở trình soạn thảo Notepad Plus Plus (Notepad++) lên, sử dụng nội dung mẫu để sẵn sàng cho bài học mới hoặc bài yêu cầu Save as file bài trước đó.
Mở trình duyệt web lên, gõ http://localhost/baiX.html (thay X bằng số thứ tự của bài).
Mỗi khi có sự chỉnh sửa mã (tức nội dung HTML được soạn trong Notepad++), nhớ bấm Ctrl + S để Save lại trước khi xem kết quả bên trình duyệt. Có rất nhiều bạn cứ nghĩ rằng chỉnh xong là tự save, hoặc không biết là phải Save mỗi khi có sự chỉnh sửa. Đó là thiếu kiến thức tin học căn bản vậy.
Khi chuyển qua trình duyệt để xem kết quả, nếu bấm F5 (hoặc nút reload/ refresh; hoặc Ctrl + R) trên trình duyệt mà chưa có sự thay đổi thì: thử Shift + F5, kiểm tra lại mã HTML bên Notepad++, đã Save file chưa? File chưa Save sẽ thấy có hình dấu sao ở góc trái trên title bar.
Tham gia thảo luận bài 1 để được giải đáp nếu bạn có gì đó chưa rõ.
Lời khuyên này được cóp nhặt trên Facebook của một trang tên là Tech Mely, nhưng được sửa lại một vài chỗ cho dễ đọc hơn.
Về HTML
Luôn khai báo DOCTYPE: trình duyệt sử dụng DOCTYPE để hiểu toàn bộ tài liệu cần được diễn giải như thế nào.
Chỉ nên dùng 1 thẻ H1 cho một trang nếu trang đó không đang bố trí như một mục lục cuốn sách.
Hình ảnh cần phải có thuộc tính alt, và có thuộc tính width, height để trình duyệt render được mượt mà, hỗ trợ người mắt kém dùng trình duyệt đọc tiếng.
Sử dụng Semantic Elements: hãy sử dụng header, footer thay cho chỉ sự dụng các thẻ div mà thôi
Luôn đóng tất cả các thẻ, kể cả các thẻ như meta, img, br.
Về CSS
Tránh import quá nhiều thư mục CSS: code của bạn được tải với nhiều tệp CSS, thời gian cần thiết để tạo trang sẽ tăng lên.
Tránh Inline Styles.
Sử dụng @media nếu trang của bạn phải tải trên cả web và thiết bị di động để tạo giao diện tùy biến responsive.
Cẩn thận với các thuộc tính CSS nặng: các hiệu ứng, !important.
Về JavaScript
Suy nghĩ về khả năng tiếp cận vấn đề cần giải quyết, các thuật toán thường dùng.
Sử dụng các công cụ dành cho nhà phát triển web: trình soạn thảo, môi trường phát triển như NodeJS, REST mock API.
Framework là giải pháp cuối cùng: bạn phải nắm vững JavaScript cơ bản thay vì quá phụ thuộc vào một/ vài framework nào đó.
Về PHP
Ngay từ ngày đầu bắt tay vào dòng code PHP đầu tiên truy cập trang phptherightway chấm com. Lần lượt đọc bài ở trang này, từ trên xuống dưới, từ trái qua phải.
Cách nhanh nhất để dựng môi trừng học PHP đó là ta tải một phần mềm web server có tích hợp sẵn PHP để làm môi trường phát triển nội bộ, còn gọi là localhost.
Lựa chọn hàng đầu hiện nay đó là phần mềm máy chủ web XAMPP, click biểu tượng bên dưới để tải về.
Logo XAMPP. Click hình để vào trang download XAMPP
Nên chọn dòng chính giữa để phiên bản không quá mới cũng không quá cũ.
Cài đặt khá đơn giản. Chỉ xin lưu ý một điều: khi cài đặt sửa đường dẫn ổ đĩa C:\xampp thành D:\xampp bởi vì ổ C: thường là ổ đĩa cài đặt hệ điều hành, nhỡ cài lại hệ điều hành mọi thứ mất hết sẽ khiến cho những gì làm ra trong quá trình học phát triển web với PHP trôi sông trôi biển.
Trang web này dành cho những ai thực sự mong muốn tự học làm trang web, phát triển website, kiến thức chủ yếu dành cho người mới bắt đầu. Bạn là:
Học sinh muốn làm trang web cho cá nhân, nhóm bạn, lớp học.
Một người làm việc nhiều trên mạng, rất quen thuộc với web, chưa từng làm web, giờ muốn tự tay làm một trang web.
Một cá nhân muốn học phát triển website để kiếm sống.
Một người tò mò, muốn thử cái gì đó mới mẻ, mang tính công nghệ chút xíu, nghĩ rằng web là cái thú vị.
Nếu bạn thuộc một trong các trường hợp kể trên, trang web này dành cho bạn.
Những điều nên & không nên cho người mới
Đừng quan tâm lộ trình: hãy đi rồi có đường, đích đến không quan trọng bằng vui thú trên chuyến đi.
Một chuyến đi mà bạn không chắc sẽ đi đến đâu rất thú vị, đáng trải nghiệm, đậm thử thách hơn nhiều so với chuyến đi bạn đã nhìn thấy rõ ràng sẽ tạo cảm giác chán phèo.
Hãy yên tâm rằng KACBT có lộ trình khá bài bản cho bạn, các bài học sẽ có thứ tự, bổ sung cho nhau để cuối cùng sản phẩm tạo ra là một website hoàn chỉnh.
Mỗi ngày hoặc tối đa 2-3 ngày học một chút sẽ tốt hơn nhiều so với dồn lại 1 tuần, 1 tháng mới học một buổi nhiều tiếng đồng hồ.
Nhớ đăng ký để tham gia thảo luận, giúp quá trình học tốt hơn, hiểu bài và thực hành thông suốt. Chú ý: chỉ đăng ký nếu bạn tích cực, mỗi tuần đều tham gia thảo luận 1-2 lần, khi bạn không tham thảo luận trong vòng 1 tháng, chúng tôi sẽ xóa tài khoản.
KACBT phối hợp các cách thức để lý thuyết, thực hành, bài tập nâng cao, dự án nhỏ để người học cảm thấy có hứng thú, tự đánh giá được sự tiến bộ.
Để không lạc lối trên trang web lộn xộn này
Bạn cần truy cập chức năng Menu ở góc phải – trên của trang, học gì cứ mục đó mà đọc bài lần lượt theo số thứ tự 1-2-3…
Nói về trình soạn thảo mã dành cho dân lập trình thì đầy ra, việc lựa chọn này cũng gây tốn giấy mực, tranh cãi loạn cả lên. Vì vậy, bài này có thể làm mất lòng các bạn. Mình chỉ nói rằng cái gì gọn nhẹ, ít chức năng, chỉ vừa đủ sử dụng là ngon lành cho người mới tự học rồi.
Mục đích là bắt tay vào viết code để học, chứ không phải trang bị vũ khí khủng để làm gì. Bạn có thấy trường dạy lái xe nào cho học viên thực hành trên những con xe ô-tô dạng siêu xe hoặc xe phân khúc tầm cao giá trên 1 tỉ đồng?
Vậy, ứng viên cho trình soạn thảo code cho người học mới bắt đầu trên môi trường Windows đó là mình có vài gợi ý sau:
Một chàng phi công soạn thảo PilotEdit Lite (chú ý khi tải click phiên bản có chữ Lite)
Các trình soạn thảo trên đều miễn phí hoặc dùng cho cá nhân không phải mua licence.
Những ai học theo hình thức gia sư 1 kèm 1, chúng tôi sẽ yêu cầu như là sự bắt buộc: chỉ được dùng một trong các trình soạn thảo bên trên. Ai cứng đầu, thích dùng mấy “vũ khí khủng” thì đã không thể tiếp tục rồi, vì họ có triết lý khác mình, mình hướng dẫn họ thì dễ… cãi lộn.
Bạn hãy mạnh dạn bỏ qua các tên tuổi như:
VS Code (viết dài là Visual Studio Code): cái này quá khủng, nhiều chức năng quá gây rối
Sublime Text: mắc tiền để mua, đến 99 đô la Mỹ thì không dành cho người mới tự học làm web
Bracket, Atom: những cái này trước khi có VS Code thì ngon, nhưng giờ VS Code đã thống lĩnh
Các IDE khác: cái này dành cho những người lập trình phần mềm hơn là dân ngoại đạo
Việc sử dụng các trình soạn thảo trang bị nhiều thứ hay ho, trong đó cái chức năng “nhắc bài” cực kỳ tai hại cho người mới học vì sẽ không nhớ được các từ khóa, cú pháp của ngôn ngữ mình học. Mặc dù nhiều người giờ cảm thấy nóng ruột, muốn làm cái gì đó nhanh vì sợ không theo kịp thiên hạ. Nhưng họ nào có biết rằng con người ta hoạt động đơn nhiệm, và câu “dục tốc bất đạt” vẫn luôn còn tồn tại đó. Để có rượu ngon người ta không làm cách nào khác ngoài việc ủ trong hầm hàng chục, hàng trăm năm. Để có một dân tộc vĩ đại, người ta cần phải tích luỹ văn minh qua nhiều thế hệ.
Cho dù, bạn đang ở đây chỉ muốn làm kiểu nghiệp dư chơi mà thôi, chúng tôi vẫn muốn rằng chơi thì chơi nhưng phải có cái gì đó đọng lại như một kỷ niệm, ngồi gõ phím lóc cóc, thô sơ là một sự “sang chảnh” trong thế giới đầy “tóp tóp”.
Bạn học tiếng Anh mà không cần nhớ từ vựng chứ? Tương tự, bạn cũng cần phải nhớ “từ vựng” khi học ngôn ngữ HTML, ngôn ngữ định kiểu xếp tầng CSS, lập trình JavaScript.
Trong một số bài thực hành, bạn cũng cần biết đến những trình soạn thảo dạng live trực tiếp, trực tuyến như codepen chấm io, hoặc jsFiddle chấm net, hoặc vài thứ khác. Những công cụ này khi học đến những bài học cần đến, KACBT sẽ giới thiệu, giờ đây bạn chỉ cần nghe tên thôi để bớt bỡ ngỡ chứ chưa cần dùng ngay.
Trang web của tổ chức W3C – nơi duy trì các tiêu chuẩn về Web.
Hình 1. Phân biệt Internet với WWW
World Wide Web không đồng nghĩa với Internet. World Wide Web được viết tắt là WWW, nhưng thông thường người ta dùng từ Web để chỉ chung. Từ Web là từ đúng, nhưng viết Web khá mất công nên khi đánh máy, nên KACBT viết là web.
Nghe thì rối rắm, thực sự bạn hiểu như vầy: 1 trang web chẳng qua là một văn bản, giống như mấy cái tờ giấy mà bạn thấy người ta dán trên cửa vậy, hoặc dán quảng cáo ngoài trụ điện đi cho dễ hiểu. Nhưng khác ở đây là văn bản này nó nằm trên máy tính, và hay ho là click chuột hoặc chọc ngón tay (nếu bạn truy cập bằng điện thoại) lên các liên kết xuất hiện trong các văn bản này thì bạn được đưa tới văn bản khác để đọc. Tức là nó có tính động vậy, thay vì tĩnh cứng ngắc như văn bản in ra giấy.
Nhiều trang web nằm chung trên một tên miền (domain) có sự kết nối với nhau thành một thể thống nhất thì được gọi là một website.
Nhiều website trên Internet thì người ta gọi là WWW
Trải qua sự phát triển thì ngày nay người ta gọi là Web 2.0, và đang manh nha xuất hiện Web 3.0 nhưng vẫn còn tranh cãi Web 3.0 trông ra làm sao.
Tôi muốn xem một trang web, nó ở đâu?
Rất đơn giản, bạn mở trình duyệt web lên, nhập cái gì đó vào ô tìm kiếm và Enter. Trên màn hình hiện ra các kết quả tìm kiếm có thể từ Google, Bing hoặc công cụ tìm kiếm mặc định nào đó trên trình duyệt web của bạn, đó chính là trang web. Khi click vào một kết quả như vậy, bạn cũng sẽ được dẫn đến một trang web.
Nếu bạn không hình dung được, hãy mở trình duyệt web lên và nhập vi.wikipedia.org bạn sẽ vào được một trang web rất thú vị.
Hình 2. Diện mạo trang chủ Wikipedia tiếng Việt
Sống trong thời đại Web 2.0
Mặc dù rất nhiều người đang sử dụng Web 2.0 mỗi ngày nhưng họ chẳng biết quái gì về tên gọi của nó, cũng như những đặc điểm, tính chất cơ bản nhất của nó. Điều này cũng giống như bạn có một chiếc xe máy để đi nhưng chẳng biết gì về nó. Có vẻ là với nhiều người điều đó rất bình thường thôi, cần gì phải biết về chiếc xe. Nhưng khi nó gặp trục trặc nhỏ nào đó trên đường mà nơi đó không có tiệm sửa, nếu bạn biết chút ít thì bạn có thể tự cứu mình ra khỏi rắc rối.
Ở đây, KACBT muốn nói rằng bạn vào đây để xem các hướng dẫn nhằm có thể tự tay làm cho mình một trang web, không lý gì bạn sợ phải tìm hiểu về Web 2.0. Nào, mời đọc ngay Web 2.0 cho nóng sốt xình xịch để rồi “à há, hoá ra cũng thú vị phết”.
: đây là mẹo/ lời khuyên hữu ích cho bạn
: điều cần ghi nhớ nằm lòng
: chú ý/ cẩn thận
